مرکز نجوم و علوم نوین آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) بر گزار نمود.
كنگره ملي نابغه ملک ري؛ «حکيم محمدبن زکرياي رازي» با تجليل از چهره‌هاي شاخص و
فعال علمي کشور در روز پنج شنبه مورخ 13آذر 93 در تالار شیخ صدوق آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) بر گزار شد.
بنا بر این گزارش، همايش فوق با هدف معرفي جايگاه علمي دانشمند بزرگ جهان اسلام؛
رازي در زمينه بررسي «تاريخ علم پزشکي و کيمياگري»، «ايجاد انگيزه علمي و خود‌باوري
بين دانش‌پژوهان ايراني»، «تبادل نظر ميان صاحب‌نظران براي شناخت ميراث به يادگار
مانده از تمدن اسلامي» و «زمينه‌‌سازي براي بازآفريني تمدن اسلامي در عصر حاضر» با
حضور فعالان عرصه علم و فرهنگ از جمله استادان دانشگاه، نويسندگان و ناشران حوزه
پزشکي و به‌ويژه طب سنتي برپا شد.
امسال در هفتمين دور از برپايي همايشهاي ملي ـ علمي مرکز نجوم‌شناسي آستان حضرت
عبدالعظيم(ع) جايزه علمي ـ ترويجي اين همايش به تجليل از دکتر «مهدي محقق»؛ چهره
ماندگار کشور در حوزه رازي‌شناسي، دکتر «فرزانه غفاري»؛ مدرس مرکز تحقيقات طب سنتي،
دکتر «احسان مقدسي»، محقق حوزه طب سنتي و «سيدمحمود طباطبايي»؛ عضو هيئت علمي
دانشگاه تهران اختصاص يافت.
_در ابتدای این همایش حجت السلام و المسلمین محمد تقدیری ریاست مرکز نجوم و علوم نوین آستان مقدس حضرت عبدالعظیم (ع) و رئیس همایش ملی نابغه ملک ری ،متن پیام تولیت معزز حرم مطهر حضرت عبدالعظیم(ع) ،حضرت آیت الله محمدی ری شهری دامت برکاته را قرائت نمود .
وی در ادامه بیان داشت:
«حکيم محمدبن زکرياي رازي در دوران زندگي پر برکت خود به دليل کج‌انديشي و
غرض‌ورزي‌هاي فِرَق حاکم در آن زمان مهجور ماند. آنها علم و عالم را به انزوا
مي‌بردند.
تفکراتي مانند آن را مي‌توانيم در گروهک‌هاي تروريستي مانند داعش
ببينيم. چراکه اعضاي اين گروهک‌ها هم معتقدند بايد نام و کتاب‌هاي رازي اين دانشمند
فقيد شيعه را کنار گذاشت.
ما بايد دانشمندان بزرگ جهان اسلام مانند رازي را
از غربت بيرون بياوريم. خوشبختانه قرار است نخستين اقدام‌ها در اين زمينه با تهيه
لوح فشرده آثار و نسخ خطي به جامانده از اين حکيم و دانشمند بزرگ جهان اسلام توسط
آستان مقدس حضرت عبدالعظيم(ع)، برداشته شود.»
«رازي مبتکر پزشکي باليني»، «رازي و اصول تغذيه»، «رازي و روش معالجه آبله، سرخک و
حصبه»، «بررسي کتاب‌هاي پزشکي رازي و مقايسه آن با آثار پزشکي معاصر» از سوي
استادان تاريخ علم و پزشکي، «رازي و اخلاق پزشکي»، «رازي، بنيانگذار شيمي نوين»،
«کشف الکل توسط رازي» و «کشف اسيد سولفوريک، اسيد نيتريک توسط رازي» از محور‌هاي
اين همايش ملي بود.
دکتر مهدي محقق استاد دانشگاه تهران، دکتر سيد محمود طباطبايي استاد دانشگاه علوم
پزشكي تهران، دکتر محمدمهدي اصفهاني استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران، دکتر جعفر
آقاياني چاوشي استاد يار دانشگاه صنعتي شريف، دکترناصر کنعاني استاد دانشگاه صنعتي
برلين، دکتر مجدالدين کيواني پژوهشگر دايره المعارف اسلامي، دکتر پرويز سلماني
پژوهشگر بنياد
دايره المعارف اسلامي، دکتر فرزانه غفاري استاد يار دانشگاه
علوم پزشکي شهيد بهشتي، دکتر گيل تيلور استاد دانشگاه کاليفرنيا و دکتر احسان مقدس
پژوهشگر طب اسلامي، از سخنرانان اصلي اين همايش بودند.
در بخش جنبي اين
همايش، نمايشگاهي از مقالات ارسالي به همايش و گياهان دارويي نيز در معرض ديد
علاقمندان قرار گرفت و از دانشجوياني که موضوع پايان‌نا‌مه خود را درباره رازي
انتخاب کرده بودند هم تجليل شد.
همچنين ،رئيس برگزاري همايش حکيم محمدبن زکرياي رازي نابغه ملک ري در گفتگو با مهر
با اشاره به تاريخچه مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظيم (ع) اضهار داشت: مرکز نجوم و علوم نوین آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) از14 سال پیش در جوار سه امام زاده بزرگوار راه اندازی شده است و هدف آن اجرای برنامه های مرتبط با علوم نجومی مانند:روئیت هلال ماه، و مسائل فیزیک مرتبط با نجوم است که طبق برنامه ریزی های صورت گرفته می توان به برگزاری همایشهای هفتگی،ماهانه و سالیانه اشاره نمود
_حجت السلام تقدیری با اشاره به جایزه علمی ترویجی حضرت عبدالعظیم (ع)، ادامه داد: این جایزه نیز مانند سالهای گذشته به کسانی اهداء می گردد که بیشترین آثار و نوشته و فعالیت در زمینه موضوع همایش داسته اند .
رئيس مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظيم (ع) افزود:
موضوعات هفت ساله مرتبط با علم نجوم از جمله تقويم شناسي، وضعيت نجوم در
دوره اسلامي، يادبود و نکوداشت خواجه نصير طوسي، ابوريحان بيروني و رويت هلال و
طبيعت از نظر قرآن و دانشمندان اسلامي ما بوده است که با اهداء جایزه علمی ترویجی حضرت عبدالعظیم(ع) همراه بود.
وي بيان کرد: امسال نيز هفتمين همايش
به نام حکيم محمدبن زکرياي رازي نابغه ملک ري برگزار شد چراکه اين عالم اهل ري،
منجم بوده و جايزه آن همزمان به دکتر مهدي محقق، دکتر احسان مقدس و دکتر محمود
طباطبائي که کتبي درباره رازي
نوشته اند يا تصحيح و جمع آوري کرده اند اهدا
شد.
رئيس برگزاري همايش حکيم محمدبن زکرياي رازي ويژگي بارز اين همايش را
پرده برداري از مجموعه کتب ارزشمند رازي عنوان کرد و افزود: دکتر احسان مقدس ضمن
تصحيح، مرتب و رفع نواقص کتب قديمي، مجموعه کتاب هاي رازي را در يک قطع، قالب و در
واقع به طور يک دسته کتاب به چاپ رسانده است.
وي افزود: با فراخوان مقالات،
80 مقاله به دبيرخانه اين همايش ارسال شده بود که از ميان آنها 10 مقاله قابل
سخنراني و هشت مورد پوستري انتخاب شد.
وي ضمن ابراز تأسف از عدم حضور
مسئولاني که به اين همايش ملي دعوت شده بودند خاطرنشان کرد: متأسفانه حضور مسئولان
در اين همايش بسيار کمرنگ بود که اين مساله اشکالي وارد به همايشهاي مشابه نيز هست
چراکه بطور معمول مراسمي مورد اقبال قرار مي گيرند که جنبه تشريفاتي و رسانه اي
داشته باشند.
رئيس ستاد استهلال استان تهران متذکر شد: در حاليکه تقويت و
معرفي مفاخري همانند حکيم رازي، افتخاري براي ري و مسئولان منطقه است اما متأسفانه
هم براي حضور در مراسم و هم کمک مالي در هزينه هاي سمينار حمايت لازم صورت نگرفت،
اين همايش به لحاظ مالي نيازمند مساعدت بود اما همچنان براي تداوم اين گونه همايش
ها حمايتي مشاهده نمي شود.
_خلاصه ای از سخنرانی میهمانان دعوت شده به همایش فوق:
1-دکتر مهدی محقق،استاد برتر دانشگاه تهران و رازی شناس-
ایشان نویسنده و مترجم آثار بسیاری درزمینههای مختلف علم و فلسفه و کلام و به‌ویژه رازی پژوهی است که با حضور خود به این همایش رونق دوچندان داد. سخنرانی دکتر محقق نویسنده‌ی کتاب «فیلسوف ری» با عنوان «رازی دانشمندی ذوالابعاد» به تحلیل اندیشه‌های فلسفی و اخلاقی رازی اختصاص داشت. نامبرده با استناد به مطالب کتاب‌های رازی ازجمله «الشکوک علی الجالینوس» از رازی به‌عنوان متفکر مسلمان و معتقد به دین مبین اسلام دفاع کرد و نکات مهمی در رد اتهامات الحاد رازی بیان نمود.
استاد اظهار داشت که غربی‌ها و صهیونیست‌ها درصدد هستند تا دانشمندان اسلامی را ملحد و ضد دین جلوه دهند، همان‌طور که درگذشته نیز فرقه‌ی اسماعیلیه رازی را قربانی توطئهی خود نمودند؛ نظیر کاری که تروریست‌های داعش امروزه با متفکران اسلامی انجام می‌دهند. وی به‌عنوان نمونه به این نکته‌ی مهم اشاره کرد که رازی در کتاب «الشکوک علی الجالینوس» گفته است که من به کتاب‌های جالینوس پس از کتب آسمانی و وحیانی اعتقاددارم و این نکته گواهی بر ایمان قلبی رازی به کتب وحیانی بوده است.
2-جناب آقای دکتر محمدمهدی اصفهانی دیگر پیشکسوت و محقق رازی پژوه و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران بود که درباره‌ی «رازی و اخلاق پزشکی» به بحث پرداخت. دکتر اصفهانی با اشاره به آثاری چون «محنة الطبیب»، «الحاوی» و «طب الفقراء» به بررسی شخصیت اخلاقی این پزشک فرزانه پرداخته و علو طبع و آزادمنشی این دانشمند برجسته را به نحو مطلوبی معرفی کرد و در ادامهی این بحث به کتاب «طب الفقرا» اشاره کرد که رازی آن را در رفع نیازهای اولیهی پزشکی مردم مستمند در غیاب پزشک تدوین کرده است.
نامبرده شرایط یک پزشک خوب را از نگاه رازی بیان کرد که بعضی از آنها عبارت‌اند از خوش‌خلقی و دوری از لهو و لعب و کارهای ناپسند و تأکید کرد که ازنظر رازی پزشک باید علوم پایه را بداند. در عصر رازی مراد از علوم پایه منطق و فلسفه و بعضی از علوم دینی بوده است. در تأیید سخنان دکتر اصفهانی سخنران بعدی یعنی آقای دکتر سید محمود طباطبایی روان‌پزشک و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و محقق و مترجم آثار پزشکی رازی به انتقاد از وضع موجود و نا به سامان گزینش پزشکان در عصر حاضر پرداخت. نامبرده با یادآوری ماجرای اسیدپاشی یک پزشک به‌صورت پزشکی دیگر در روزهای اخیر اظهار تأسف کرد و گفت پزشکان امروزی باید از اخلاق خوش رازی الگو بگیرند.
3-دکتر طباطبایی در توضیح مقاله‌ی خود با عنوان «بررسی آثار پزشکی رازی با بهره‌گیری از پزشکی نوین» خطرات معالجه‌ی فراگیر با طب سنتی را گوشزد کرد و گفت که تمام بیماری‌ها خصوصاً بیماری‌های صعب‌العلاج را نمی‌توان صرفاً با به‌کارگیری طب سنتی درمان کرد و لازم است که این‌گونه بیماری‌ها با روش مدرن و گام‌به‌گام بالینی تشخیص و درمان گردد؛ چراکه میزان دقت در این شیوه به‌مراتب بیشتر است و سلامت بیمار بهتر تأمین می‌گردد.
مترجم الحاوی در ادامه بر اهمیت استناد صحیح و علمی تأکید کرد و از وضعیت آشفته‌بازار کتب طب سنتی انتقاد کرد و وبژه کتاب «طب الرضا» منسوب به حضرت علی بن موسی‌الرضا (ع) امام هشتم را از درجه‌ی اعتبار ساقط دانست و اظهار شگفتی کرد که چرا نظارتی بر چاپ و انتشار این‌گونه کتب صورت نمی‌گیرد. این کتاب از جنبه‌های مختلف به‌ویژه سلسله‌ی راویان حدیث و نکات طبی و علمی دارای اشتباهاتی فاحش است و به‌هیچ‌وجه با مقام شامخ امام رضا همخوانی ندارد. این اظهارات از سوی حجت‌الاسلام تقدیری و همچنین جناب آقای دکتر چاوشی نیز تأیید گردید. دکتر طباطبایی در یادآوری بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در خصوص لزوم بازشناسی و مطالعه و اصلاح مجدد منابع طب سنتی، اظهار داشت عرصه‌ی مذکور مستعد فعالیت دقیق علمی و کارشناسانه است و اظهار امیدواری کرد که اگر چنین شود آنگاه طب سنتی ما حرفی برای گفتن و مجالی برای عرض‌اندام خواهد داشت.
4-چهارمین سخنرانی مربوط به ارائه‌ی مقاله‌ی آقای دکتر جعفر آقایانی چاوشی استادیار دانشگاه صنعتی شریف و دبیر علمی همایش بود که توسط خانم ساناز محمدی دانشجوی مقطع کارشناسی مهندسی شیمی دانشگاه علمی کاربردی صنایع غلات قائم انجام شد. مقاله‌ی مذکور در موضوع «کشف الکل توسط رازی» بود. آقای دکتر چاوشی در مقاله‌ی فوق به بررسی کشف این ماده‌ی سحرآمیز در تمدن‌های گذشته پرداخت و خاطرنشان کرد که تنها روشی که در آن از تهیهی الکل به‌وسیله‌ی تقطیر مواد نشاسته‌ای سخن به میان آمده، متعلق به رازی است، به‌عبارت‌دیگر کیمیاگران گذشته ناخودآگاه الکل را به دست آورده بودند لیکن از شناخت و تهیهی آن به‌وسیله‌ی تقطیر آگاهی لازم را نداشتند. در اینجا این سؤال مطرح شد که رازی کشف خود را در کدام‌یک از آثارش موردبحث قرار داده است. پاسخ استادیار دانشگاه صنعتی شریف این بود که اثر عربی رازی که متضمن این کشف می‌باشد، تاکنون به دست نیامده است اما خوشبختانه ترجمه‌ی لاتینی قرون‌وسطایی از این اثر موجود است که نسخه‌ای از آن در کتابخانهی ملی پاریس نگهداری میشود. این دستور رازی را در تهیهی الکل، آقای هوفر شیمیدان فرانسوی به زبان فرانسه ترجمه کرده است که دکتر چاوشی آن را از فرانسوی به فارسی ترجمه و در مقاله‌ی خود آورده است. بااینکه مقاله‌ی فوق ازلحاظ علمی بس متقن و مستند بود بازهم دکتر چاوشی و همکار دانشجوی ایشان به این حد اکتفا نکرده و با نمایش فیلمی مستند از شبیه‌سازی تهیهی الکل با روش رازی در آزمایشگاه شیمی دانشگاه صنایع غلات قائم موجبات تحسین و رفع خستگی حاضرین را فراهم کردند.
مراسم عصر با ایراد مقاله‌ی «اصول تغذیه ازنظر رازی» توسط خانم دکتر فرزانه غفاری استادیار دانشگاه شهید بهشتی ادامه‌یافت. نامبرده در این مقاله به اهمیت تدبیر غذایی در تداوی بیماری‌ها ازنظر رازی اشاره نمود و گفت در دیدگاه رازی رژیم غذایی بر دارودرمانی و داروهای مفرده بر داروهای مرکبه تقدم دارد. دکتر غفاری به نقش مهم رازی در توسعه‌ی آگاهی مردم درزمینهی تندرستی تأکید کرد و افزود طبق نظر رازی عامل بسیاری از بیماری‌های خطرناکی چون سرطان و بیماری‌های گوارشی از عادات ناپسند غذایی سرچشمه می‌گیرد. اگرچه خانم دکتر غفاری در مقاله‌ی فوق سعی در تبیین و شناسایی نظریات بدیع و ابتکاری رازی داشت لیکن سخنرانیاش از اقبال چندانی برخوردار نگشت و ملال‌انگیز و تکرار مکررات بود. شاید علت این نامرادی از کلی‌گویی و سطحی بحث نمودن مطالب نامبرده نشأت‌گرفته باشد که می‌توان علت آن را در عدم ارتباط تحصیلات و حوزه‌ی کاری دکتر غفاری دانست- موضوعی که باید داوطلبان تحصیل در طب سنتی مدنظر داشته باشند.
ادامهی برنامه «در جستجوی کتب طبی مفقوده در کتاب الحاوی رازی» با سخنرانی دکتر احسان مقدس دامپزشک و پژوهشگر طب سنتی دنبال شد. این پژوهشگر به اهمیت و عظمت کار رازی در تداوم دانش پیشینیان اشاره نمود و رازی را وارث بسیاری از داده‌های علمی پیش از خود دانست. سخنران در ادامهی بحث خود به امانت‌داری و رعایت اخلاق علمی رازی در نقل‌قول‌ها و استفاده از منابع استناد کرده و به‌عنوان نمونه از مطلبی در کتاب «الحاوی» یادکرد که در آن رازی از نسخه‌ی تجویزی شاگردش برای درمان یک بیماری گفتگو کرده و اعتبار آن را بازگو می‌کند.
سخنران هفتم آقای دکتر مجدالدین کیوانی بود که مقاله‌ای در موضوع «رازی و کالبدشناسی قلب» ارائه داد. ایشان حاصل مقاله‌ی خود را چنین شرح داد که نظریات رازی در آناتومی قلب دربردارنده‌ی اهمیت رازی در علم طب است، چنان‌که دانشمندان بسیاری از غرب و شرق ازجمله «جاشوا لیبووتیس» از یادداشت‌های رازی در کتب «الحاوی» و «المنصوری» برای تکمیل آناتومی قلب بهره جسته‌اند. کوتاه‌سخن آن‌که مطالب رازی نسبت به یادداشت‌های جالینوس و پیشینیانش از ساختاری کاملاً تازه برخوردار است. در تأیید این سخنان آقای «دکتر امینی» متخصص قلب حاضر در جلسه نظریات رازی را تا حدودی درست دانست و این تأیید کارشناسی با توجه به آگاهی از اعتبار اندک و نوپایی علم تشریح در روزگار رازی باعث مسرت و افتخار حضار گردید.
برنامه‌ی بعدی به «تأثیر رازی بر پزشکان رنسانس» اختصاص داشت که موضوع سخنرانی آقای دکتر پرویز سلمانی بود. اهمیت سخنرانی فوق بیشتر ازآن‌جهت بود که آندره وزالیوس پس از مهجور شدن طب یونانی و اسلامی توسط پاراسلسوس بار دیگر به آثار رازی تمسک جسته و از آنها در نگارش و تدوین آثار خود بهرهی فراوان برده است و این مهم نشانی است از قابلیت چشمگیر و تحسین‌برانگیز آثار حکیم ری.
«تأثیر رازی بر کیمیاگر هندی قرن هفتم هجری» عنوان سخنرانیای بود که آقای اسفندیار معتمدی دبیر بازنشسته‌ی فیزیک به همایش ارائه داده بود و بر اساس چکیده‌ای که توسط مسئولان همایش در اختیار شرکت‌کنندگان قرارگرفته بود، ایشان قصد داشت به معرفی ترجمه‌ی منظوم کتاب کیمیایی «تدابیر» رازی تحت عنوان کتاب «مخزن الحکمت» توسط اسماعیل کوفی کیمیاگر هندی قرن هفتم بپردازد. بااین‌حال سخنران به‌جای پرداختن به اصل مطلب به حاشیه پرداخت و این موضوع اعتراض دبیر همایش را در پی داشت.
دهمین سخنرانی از آن دانشجوی معدن شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، آقای ایمان تاجی بود که با ارائه‌ای علمی و رسا «نظر ابتکاری رازی درباره‌ی ذوب فلزات» را بررسی کرد. این سخنرانی موردتوجه شرکت‌کنندگان همایش واقع گردید زیرا نامبرده با مقایسه‌ی شیوه‌ی فرآوری فلزات توسط رازی بادانش متالورژی امروزی به نکات مهم و بدیعی از علم کیمیاگری رازی دست یازیده بود.
سرانجام آخرین سخنرانی فرارسید و شهرام انصاری فارغ‌التحصیل فیزیک از دانشگاه‌های آلمان برای ارائه‌ی «چگونگی استخراج نقره از معادن به روش همدانی کیمیاگر اسلامی» در جایگاه قرار گرفت. سخنرانی آقای انصاری ازلحاظ توجه به علم کیمیا و بازشناسی جایگاه این علم شایان ستایش بود اما از دو جهت موردنقد واقع شد: یکی آن‌که معلوم گشت کیمیاگر موردبحث، نه «همدانی» متعلق به ایران بلکه در اصل «حمدانی» و از اهالی عربستان بوده است و این اشکال از سوی شخص آقای انصاری نیز پذیرفته شد و انتقاد دیگر بر این سخنرانی عدم ارتباط بحث با رازی بود که سخنران در پاسخ به این اشکال کیمیاگر مزبور را از شاگردان مکتب رازی و درنهایت موضوع را بی‌ارتباط با همایش ندانست.